2022-02-25 11:29:12
Eerst had je de overheden die zich helemaal niet beseften dat ze zich, met de keuze voor de smartphone, volledig verbonden aan de voorwaarden van Apple en Google, die deze telefoons besturen en wel degelijk inhoudelijke eisen stelden aan de apps.’
Maar daar bleef het niet bij. ‘Vervolgens kwamen er allerlei initiatieven van startups en kleine bedrijven, die totaal niet aan privacy dachten. Ze kwamen stuk voor stuk met blinkende apps, om iedereen in de wereld te tracken en besmettingen te lokaliseren. Het was echt een extreem gebruik van data, absoluut onnodig om mensen alleen maar een notificatie te sturen. Wij kwamen toen met een standaard om alleen bluetooth te gebruiken. Je deelt zelf je testuitslag en er gaat alleen maar een melding uit naar burgers waar je bluetoothcontact mee hebt gemaakt. Dat is genoeg.’
Uiteindelijk is dit inderdaad de standaard geworden, maar de manier waarop is zorgwekkend, vindt Gürses. ‘De standaard werd namelijk ingepikt door Apple en Google, die dit vervolgens gingen opleggen aan de overheden voor hun tracingapps.’ Mooi toch, zou je zeggen, als Big Tech de privacy verdedigt? ‘Helemaal niet!’ zegt Gürses fel. ‘Waarom mogen zij de regels voorschrijven? Dat is niet democratisch! Sommige landen wilden iets anders, maar die maakten geen kans. Voor hetzelfde geld maken Apple en Google de volgende keer een andere afweging. Zodra je kiest voor de achterliggende structuur van de smartphone, dan bepalen Apple en Google de kaders.’
Gürses meent dat ze met haar team de traceerapp heeft kunnen behoeden voor ongelukken. ‘We hebben in elk geval de schade kunnen beperken. Maar toen kwamen de coronacertificaten, de QR-codes dus. Dat was echt een stap verder. Te ver. Dit was niet langer meer een applicatie om mensen te waarschuwen en zo de volksgezondheid te beschermen, maar om controle op vaccinatiestatus af te dwingen.’
Gürses begrijpt dat vaccinatiepaspoorten soms nodig zijn. ‘Verschillende testen en vaccinaties in verschillende landen moet je kunnen standaardiseren. Maar dat moet absoluut op papier. Allereerst omdat dat de enige manier is om te voorkomen dat Apple en Google de kaders bepalen. Ten tweede omdat het niet normaal moet worden dat handhaving gaat verlopen via de telefoon.’ Natuurlijk is de telefoon lekker makkelijk en effectief. ‘Maar het is niet normaal! Het is niet oké. Het is een hellend vlak.’
Politici doen alsof de QR-code gewoon een vaccinatieboekje is, maar dan handiger. Volgens Gürses is een smartphone echter veel meer dan dat. ‘Een smartphone maakt handhaving van regels digitaal, en dus snel. De overheid kan à la minute een regel veranderen.’ Over de geldigheid van boosters of over de wijze van testen bijvoorbeeld. ‘Normaal heb je bij handhaving van beleid een ruimte tussen de burger en de handhaver. Dat is een persoonlijke ruimte, op een menselijk tempo, waarin je kunt overleggen en nuanceren. Hier ontbreekt die. Dit laat dus ook zien dat het concept privacy, waar ik al jaren mee heb gewerkt, niet meer voldoende is om onze grondrechten te beschermen. Zonder onze privacy te schenden brengt deze technologie een fundamentele verandering in de macht van onze overheid om beleid af te dwingen, in publieke én private sfeer.’
Over het afschaffen van de app maakt Gürses zich – net als Hoepman – geen illusies. ‘Geen enkele infrastructuur is tijdelijk. Na de aanslagen op de Twin Towers in 2001 werd de bevoegdheid van inlichtingendiensten tijdelijk uitgebreid. Dat is permanent geworden. Dit soort apps heeft de neiging om zich uit te breiden. In Duitsland is er nu een CoronaCheck-app waar je ook tickets mee kunt boeken voor concerten. Dat is heel verleidelijk voor de makers van zo’n app, waarom zou je covid niet gebruiken om aan je klanten te komen en dan vervolgens deze basis uitbouwen?’
Onze Nederlandse QR-code wordt misschien niet gecontinueerd. Maar het gebruik van de smartphone om te mogen reizen of om toegang tot gebouwen te krijgen is genormaliseerd. ‘De traceerapps hebben de weg geplaveid voor overheden om apps te omarmen.
315 views08:29